استئوپروزیس یا پوکی استخوان چیست و چگونه درمان می شود؟

یکی از رایج‌ترین بیماری‌های استخوان استئوپروز است. استئوپروزیس یا به اصطلاح عامیانه پوکی استخوان بیماری است که باعث ضعف استخوان و شکستگی در استخوان می شود. استئوپروز استخوان اغلب پیشرونده و بدون هیچ علامت و یا درد بوده و بعد از شکستگی در استخوان این پدیده دیده می شود. در واقع در این بیماری استخوان قدرت و استحکام خود را از دست میدهد و حالت سستی پیدا می کند و دچار شکستگی می شود که بیشتر در ناحیه لگن  مچ دست  و ستون فقرات می باشد.

در کل دنیا در حدود 200 میلیون نفر به آن مبتلا می باشند گرفتاری در زن ها چهار برابر مردان است. بعد از سن 50 سالگی یکی از دو زن و یکی از چهار مرد ممکن است به دنبال شکستگی دچار استئوپروز باشند. اگر دانسیه استخوان (غلظت استخوان) 30 درصد کاهش پیدا کند یعنی بیمار استئوپنی دارد و شانس اینکه به طرف پوکی استخوان یا استئوپروز برود زیاد است.

علائم استئوپروزیس چیست؟

طبق بررسی انجام شده ممکن است بدون هیچ علتی در سیر زندگی بیمار دچار استئوپروز بشود. در سیر زندگی عادی استخوان در حال رشد است و قسمت داخلی استخوان حالت اسفنجی دارد که این ناحیه را ترابکولا استخوان می نامند. قسمت بیرونی استخوان که حالت سفت دارد و قسمت اسفنجی را پوشش می دهد به آن کورتیکال می گویند. در استئوپروزیس قسمت اسفنجی دچار صدمه می شود و سوراخ های داخل آن بزرگتر از حد نرمال میشود و در واقع استخوان از داخل ضعیف میشود. سیستم استخوانی به طور طبیعی باعث استحکام بدن و نگهداری اعضای حیاتی می باشد. استخوان مخزن ذخیره کلسیم و مواد معدنی در بدن می باشد. به طور نرمال تا سن 30 سالگی پدیده بازسازی و یا Remodeling انجام می شود و بعد از سن 35 سالگی پدیده بازسازی نسبت به از دست دادن استخوان یا (Bone breakdown )کمتر می شود. در دوران یائسگی این پدیده شدیدتر خواهد بود.

غالبا استئوپروزی علائمی ندارد زیرا این بیماری به طور خاموش و بی سر و صدا می باشد. در هر حال یک سری نشانه ها در فرد دیده می شود که عبارتند از:

1. کاهش وزن
2. تغییر در قیافه فرد مانند خم شدن به طرف جلو و یا قوز درآوردن
3. کاهش تنفس
4. شکستگی استخوان
5. درد در ناحیه پایین کمر

ریسک فاکتورهای پوکی استخوان

1. شکستگی با بالا رفتن سن (سن بالای 50 سال) در خانم ها بعد از یائسگی ریسک آن بالا است که در ده سال اول یائسگی شدت آن بیشتر است و علت آن در این سنین این است که تولید استروژن کاهش پیدا میکند.
2. استئوپروزی در قومیت ها فرق می کند مثلا در زنان آسیایی، آفریقایی و امریکایی غالبا بیشتر است و میزان مرگ و میر در زنان آمریکایی سفید پوست به دنبال شکستگی لگن ناشی از استئوپروزیس زیاد است.
3. افراد کوچک اندام و لاغر ریسک بالاتری دارند ونیز فاکتورهای فامیلی نیز دخالت دارد.
4. وضعیت سلامت جسم و استفاده از داروها ریسک استئوپروزیس را بالا می برد مانند فعال بودن تیروئید، پاراتیروئید و یا غده آدرنال (غدد فوق کلیه)، از دست دادن وزن، هورمون درمانی برای درمان پروستات و پستان، بیماری های التهابی روده، بیماری های خونی(مولتیپل میلوما)، داروهای استروئیدی، کورتون، هپارین، و داروهای بیماری صرع
5. تغذیه نقش موثری دارد به طوری که کسانی که کلسیم و ویتامین D دریافت نمی‌کنند ریسک ابتلاء در این افراد را بالا می برد.
6. بیماری هایی مانند وسواس، بی اشتهایی و افراد تنبل
7. مصرف سیگار، تنباکو و الکل

روش تشخیص استئوپروزیس

برای تشخیص ، انجام سنجش تراکم استخوان یا BMD برای تمام زنان بالای 65 سال و مردان بالای 70 سال لازم است این آزمایش را انجام دهند.

درمان:

درمان موقعی که تشخیص قطعی شد شامل موارد زیر است:

1. ورزش (ورزش و مکمل ها نقش اول در جلوگیری از استئوپروزی دارد، مانند : راه رفتن، ورزش های استقامتی)
2. ویتامین
3. مکمل مینرال
4. دارو
5. هورمون تراپی که شامل استروژن و پروژسترون
6. داروهایی مانند کلسی تونین، بیوفسفانات، آلندرونیت، مثل پوزومکس یا فوزامکس، آمپول های پرولین، فورتئو برای درمان ضروری می باشد. (زمانی که سنجش تراکم استخوان یا Tiscore،  از بین منفی 2.5، تا منفی 3.8 یا بالاتر بود، حتما باید درمان شروع شود)

مکمل ها:

• شامل ویتامین D
• کلسیم،  کلسیم روزانه 1000 تا 1200 میلی گرم لازم است.
• مواد غذایی، برای جلوگیری از استئوپروزیس تغذیه خوب، آب و هوا  و غذاهایی که دارای کلسیم است.

لایف استایل یا سبک زندگی:

• تغذیه شامل شیر، سالامون، کلم بروکلی ،ساردین، میوه های تازه، نان، انجیر خشک، ورزش، آفتاب، ویتامین D نقش موثری دارند.
• کسانی که استئوپروزیس دارند باید موارد زیر را رعایت  کنند:

1. نحوه زندگی باید تغییر کند.
2. تغذیه خوب داشته باشند.
3. ورزش مرتب و روتین در برنامه زندگی خود داشته باشند.
4. از مصرف مواد کافئین دار و سیگار خودداری نمایند.
5. در معرض نور آفتاب باشند و زمین نخورند.
6. در بیرون از خانه مراقبت کامل داشته باشند و جاهای ناهموار نرود.
7. از کفش های راحت و مخصوص استفاده کند.
8. در منزل به خصوص مواقع استحمام دقت لازم را داشته باشند که زمین نخورند.

 دکتر عوض ظفرمند

متخصص جراحی استخوان و مفاصل