بیماری اندومتريوزيس چیست و دارای چه علائمی است؟

اندومتریوزیس (Endometriosis) بیماری است كه سلول های مخاط رحم و یا مشابه آن (اندومتر) در خارج از رحم رشد كنند. لگن شایع ترین محل رشد اندومتریوز است كه حدود 50% موارد را تشكیل می دهند. 40% موارد اندومتریوز در تخمدان هاست كه به صورت كیست در می آید و اندومتریوما گفته می شود. در داخل این كیست ها خون غلیظ سیاه رنگی وجود دارد كه به این علت به آنها كیست های شكلاتی نیز اطلاق میگردد.

به ندرت اندومتریوز در سایر نقاط بدن نیز دیده می‌شود (در روده، آپاندیس، ناف‌، ناحیه ولو و غیره دیده می‌شود) بجز در طحال.

اندومتریوز از شروع عادت ماهیانه نزد خانم ها تا 45 سالگی دیده میشود. در زمان قاعدگی ماهیانه در اندومتریوزها نیز خون ریزی ایجاد می شود كه باعث بزرگ شدن تدریجی اندرومتریوز و اندومتریوها می گردد ، به مرور توده دچار التهاب و چسبندگی به اطراف و جدار لگن و روده ها شده و فیبروز و اسكار تولید میشود.

• اندومتریوزهای سطحی بصورت لكه های خونی در لگن‌: سطح صفاق پوست رحم و روی روده ها دیده میشود.
• اندومتریوز در تخمدان ها به صورت كیست با محتویات خونی (اندومتریوما) وجود دارد.

• اندومتریوزهای سفت و عمیق در ناحیه ركتو واژینال و لیگمان یوتروساکره و گاهی به داخل روده و مثانه نفوذ می نمایند.
• در سایر نقاط بدن بجز طحال نیز دیده میشود (اما به ندرت)

علائم اندومتریوزیس

اندومتریوزیس اغلب باعث دردهای شدید در لگن می شود، ‌بخصوص هنگام عادات ماهیانه، مجاورت و گاهی با درد در هنگام دفع ادرار و مدفوع حس می‌شود. از علائم دیگر آن دردهای مزمن لگن، ‌شدت خونریزی ماهیانه،‌ اشکال در حامله شدن، ‌خستگی، ‌نفخ شكم و اضطراب است.

علت اندومتریوزیس

تئوری هایی برای پیدایش آن گفته شده است:

• برگشت خون قاعدگی از طریق لوله های رحمی به داخل لگن،‌ این تئوری وجود اندومتریوز را در محل دیگر توجیح نمی كند.
• متاپلازی سلولی كه سلول ها از حالتی به حالت دیگر در آمده و در خارج از رحم مشابه سلول های مخاط رحم شروع به رشد میكنند.
• سلول های مخاط رحمی (اندمتر) از طریق ورود به عروق خونی و لنفاتیك به سایر نقاط بدن پخش می شوند.
• تغییر سلول های جنینی: ‌هورمون استروژن ممكن است سلول های جنینی را به سلول های مخاط رحم یا مشابه آن با شروع دوران بلوغ برگرداند.

پیشگیری: راه شناخته شده ای برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد،‌ معاینه سالیانه و تشخیص زودرس كمك به كند شدن پیشرفت بیماری می نماید.

تشخیص: برای تشخیص بیماری، گرفتن شرح حال كامل از بیمار شامل وضع عادات ماهیانه و درد، كمك زیادی برای تشخیص این بیماری می نماید.

اولتروسونوگرافی كمک زیادی به تشخیص اندومتریومای تخمدانی، برجستگی های كف لگن و یوتر و غیره چسبندگی اعضا لگن می‌نماید و نیز برای تشخیص میتوان از MRI شكم و لگن كمک گرفت. انجام آزمایش های خون برای تومور مارکرها لازم است كه انجام شود و همچنین از لاپاراسكوپی برای تشخیص این بیماری میتوان استفاده كرد.

درمان‌: درمان بستگی به شدت بیماری و آرزوی داشتن فرزند دارد. برای آرامش درد از مسكن هایی مانند بروفن و نفروكسن اغلب استفاده می شود. اخیرا از دارویی بنام Cannabis برای دردهای شدید كه به مسكن های معمولی جواب نمیدهد استفاده می كنند.

درمان‌های هورمونی، مانند GnRH اناگول‌ها، ‌قرصهای ضد بارداری تجویز می شود.

• قرص جلوگیری
•  IUD های حاوی هورمون C
• پروژسترون های طبیعی (Verogest – Visanne)
• Danazol (دانازول) یك داروی اندروژنیك ساختگی است كه برای درمان اندومتریوزیس مصرف می‌شود كه مكانیسم اثر آن پایین آوردن استروژن که موجب بهبودی دردها و اندومتریوز می‌گردد.
• در صورت وجود اندومتریوماهای بزرگ در تخمدان‌ها،‌ وجود چسبندگی، ‌وجود دردهای طاقت فرسا و نیز درمان برای رفع نازایی، اعمال جراحی باز و یا با لاپاراسكوپ ضرورت پیدا میكند، هرچند كه امكان بازگشت بیماری 20% تا 40% بعد از اعمال جراحی های موفقیت آمیز وجود دارد.
• اخیرا دارویی توسط شركت Pfizer بنام MYFEMBREE با تصویب سازمان FDA آمریكا به بازار آمده كه شامل (Relugolix, Estradiol and Norethindrone Acetate) می باشد و برای تسكین دردهای متوسط تا شدید روزی یک عدد مصرف می‌شود.
• داروی دیگری كه در سازمان FDA تصویب شده Orillisa است که هورمون GnRH می‌باشد و برای دردهای متوسط تا شدید لگن در اندومتریوز مصرف می شود همچنین از انتوبیوتیک هایی مانند Doxycycline،‌ مترونیدازول و Ciprofloxacin استفاده شده است.
• ویتامین ها: ویتامین B6 , E , D را توصیه میكنند.

دکتر علی اکبر شایان

متخصص زنان، زایمان و نازائی