فوائد و زيان های هورمون درمانی در يائسگی

فوائد هورمون درمانی در یائسگی معمولا بر زیان‌های آن می چربد. مشاهدات اخیر نشان داده است كه پیدایش عوارض شدید هورمون درمانی بسیار پایین است. در صورتیكه مطالعات قدیمی عكس این موضوع را نشان میداد. فوائد و مضرات هورمون درمانی بستگی به سن و علائم یائسگی (Menopause) و ریسک فاكتورهایست كه شخص دارا می باشد. اگر كه سن شخص زیر 60 سال باشد و از علائم شدید یائسگی رنج ببرد، در صورتیكه سابقه خانوادگی سرطان پستان و لخته شدن خون در رگها نداشته باشد ، فایده دریافت آن بیشتر از مضرات آن است.

در خانم ها، یائسگی بین سال‌های 45 تا 55 سالگی (متوسط 51) سالگی اتفاق می افتد، در صورتیكه در شخصی یائسگی زودرس پیدا شد حداقل تا 51 سالگی می توان از مقدار پایین هورمون استفاده نمود. همچنین اگر علائم شدید یائسگی موجب آزار و اذیت فرد قرار بگیرد تا اینكه علائم كم و یا از بین برود می شود از هورمون استفاده كرد.

زمان استفاده از هورمون درمانی

مدت زمان مشخصی برای خوردن هورمون نیست،‌ اما توصیه میشود كه سالی یكبار نوع هورمون و نوع دریافت آن توسط پزشك مرور گردد. گر گرفتگی و تعریق زیاد نیاز به درمان دارد. احتیاج است كه هورمون درمانی 2 تا 5 سال ادامه یابد ،‌مصرف هورمون بیشتر از 5 سال و استفاده از آن در سنین بالا عوارض آن بیشتر خواهد شد.

در صورتیكه تصمیم به قطع مصرف هورمون (HRT) گرفته شود، بهتر است كه قطع آن بتدریج و با كم كردن تدریجی دوز آن صورت گیرد.

فوائد هورمون درمانی

• با دریافت هورمون، گر گرفتگی، عرق شبانه، ‌مشكل خوابیدن كه بعلت دوران یائسگی باشد را بهبود می بخشد.
• اثرات مفیدی در بهبود استرس و تشویق و خمودگی دارد.
• خشكی واژن را از بین می برد.
• از پوكی استخوان تا حد زیادی جلوگیری میكند، بنابراین تا اندازه زیادی از شكستگی استخوان‌ها جلوگیری می كند.
• در دوران یائسگی از قدرت ماهیچه های بدن كاسته می شود، مصرف استروژن (هورمون) باعث بهبودی شده و كمك میكند كه قدرت ماهیچه پایدار بماند.
• از فوائد دیگر مصرف هورمون میتوان به كم شدن گرفتاری سرطان های روده بزرگ نام برد.
• هورمون درمانی بطور موثر از پیدایش پیری زودرس پوست میكاهد.
• برخلاف گذشته كه از اثرات خوب آن بر روی قلب نوشته میشد،‌ ثابت شده كه مصرف هورمون اثرات مثبتی در پیشگیری از بسته شدن عروق قلب نداشته و یا اگر داشته باشد بسیار كم است.
• مصرف هورمون نشان داده شده كه پیدایش دیابت نوع 2 را افزایش نمی دهد. در بعضی از تحقیقات حتی مقدار كمی از بروز آن جلوگیری میكند.
• اثرات مصرف هورمون در كم و زیاد شدن زوال عقل معلوم نیست.
• مصرف واژینال هورمون،‌ از بروز خشكی واژن می كاهد و پیدایش سرطان پستان و لخته خون در رگها را افزایش نمی دهد.

عوارض هورمون درمانی

• ریسك دریافت هورمون بسیار پایین است و بستگی به نوع HRT و مدت مصرف و سلامتی شخص دارد.
• سرطان پستان: اگر كه افرادی دچار سرطان پستان باشند، نباید هورمون دریافت كنند. اخیرا در مطالعات وسیعی نشان داده شده است كه ریسك مصرف HRT بسیار پایین است و پیدایش سرطان پستان 5 در 1000 در خانم ها است كه هورمون دریافت كرده اند 5 در 1000 افزایش بر وجود درصد سرطان پستان در جامعه است و اگر كه مدت 5 سال هورمون دریافت كرده باشند، مصرف بیش از 5 سال و یا مصرف از سنین بالاتر از 60 سال ریسك پیدایش را افزایش میدهد. در كسانیكه رحم آنها خارج شده است و تنها استروژن مصرف میكنند ریسك پیدایش سرطان پستان یا در آنها نبوده و یا بسیار كم است. در افرادی كه سابقه سرطان پستان در فامیل دارند نبایستی هورمون مصرف كنند. افرادی كه از هورمون بعد از یائسگی استفاده می كنند بایستی بطور مرتب توسط پزشك معاینه شده و با استفاده از سونوگرافی از سینه ها , رحم و تخمدانها و یا ماموگرافی یا MRI از سینه ها بعمل آید.
• ایجاد لخته خون در رگها:‌ افرادی که از هورمون استفاده می كنند ، ریسك كمتری دارند كه دچار لخته در رگهای خونی شوند ،‌ مصرف هورمون بصورت اسپری یا ژل ایجاد لخته خون را افزایش نمیدهد.
• ایجاد سكته مغزی با مصرف HRT ریسك بسیار پایینی دارد و با مصرف انواع پوستی آن سكته ایجاد نمیشود.

تحقیقات جدید درباره هورمون درمانی

• هورمون درمانی اثرات مفیدی در قلب نداشته و یا اثرات مفیدش بسیار كم است.
• هورمون درمانی دیابت نوع دو را افزایش نمی‌دهد و یا مختصری از پیدایش آن جلوگیری میكند.
• اثرات هورمون درمانی بر روی زوال عقل معلوم نیست.
• سازمان دارویی آمریكا (FDA)،‌ دارویی برای درمان گر گرفتگی یائسگی تصویب كرده است که نام آن VEOZAH می باشد و مستقیما با اثر روی هیپوتالاموس گر گرفتگی را كاهش میدهد. این دارو از انتاگونیست گیرنده های نوروكنین (NK3) است. این دارو غیر هورمونی است و شایعترین عوارض آن بندرت درد شكم،‌ اسهال و بی خوابی و افزایش آنزیم های كبدی است.
• Anastrozole دارویی است كه در انگلستان كشف شده كه با مصرف آن در خانم هایی كه ریسک بالایی برای دچار شدن به سرطان پستان را دارند با مصرف 5 سال آن 49% از پیدایش سرطان پستان در آنها جلوگیری كرده است.
• افراد زیر 60 سال با علائم شدید یائسگی، در صورتیكه ریسک بالایی برای سرطان پستان و لخته خون در رگها را نداشته باشد فایده استفاده از هورمون درمانی بیمار با ریسک بسیار كم بر مضرات آن می ارزد (می چربد).

دکتر علی اکبر شایان

متخصص زنان، زایمان و نازائی