سندروم تخمدان های پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان (PCOS)

پیدایش سندروم تخمدان های پلی کیستیک مربوط میشود بین سال های 1925 میلادی تا 1935 که دو دانشمند آلمانی به نام های آقایان اشتین (stein) و لوونتال (leventhal) ارتباط بین وجود تخمدان های پلی کیستیک با اختلالات قاعدگی، افزایش مو و چاقی را در خانم ها پیدا کردند.

در سال 1964 میلادی آقای اشتین گزارش کرد که برش تخمدان ها در تعداد زیادی از این بیماران برگشت قاعدگی و حتی حاملگی دیده شده است. پس از انجام مطالعات بالینی و بیوشیمی و اندوکرینولوژی یا همان هورمون شناسی یک سری اشکالات زمینه‌ای در این بیماران مشخص شد و به همین دلیل عبارت سندروم تخمدان های پلی کیستیک برای این بیماری را به کار بردند. این بیماری تقریبا 5 تا 10 درصد زنانی را که در سنین باروری هستند دیده میشود و حدود 20 درصد تصویر تخمدان های پلی کیستیک در سونوگرافی آنها مشاهده میگردد.

معیارهای تشخیص این بیماری

1. عدم تخمک گذاری
2. علائم ازدیاد هورمون های مردانه در زنان (هیپرآندروژنیسم)
3. وجود تخمدان های پلی کیستیک در سونوگرافی (به تعداد 10 یا بیشتر فولیکول در اندازه های 9 تا 2 میلی متر و افزایش حجم تخمدان می باشد)

علائم تشخیص سندروم تخمدان

علائمی که در این بیماری دیده می شوند عبارتند از:

• قاعدگی نامنظم
• رشد موهای زائد (جوش های پوستی در صورت و پشت شانه (آکنه)
• چاقی
• ریزش موی سر

علت دقیق پیدایش سندروم تخمدان های پلی کیستیک هنوز ناشناخته است. خانم ها ممکن است به علت مشکلات به وجود آمده و یا مشکل بارداری مراجعه کنند.

روش تشخیص این بیماری

برای تشخیص این بیماری باید از طریق سونوگرافی و آزمایش های هورمونی مانند اندازه گیری LH، تستسترون و مشتقات آن، انسولین ناشتا، پرولاکتین و … کمک گرفت.

مقاومت به انسولین به عنوان فاکتور اصلی در ایجاد (PCOS) شناخته شده است که از این رو به صورت گسترده از داروی پایین آورنده انسولین در درمان این بیماری استفاده می شود . 40 تا 50 درصد خانم های مبتلا به این سندروم دچار چاقی میشوند. ریزش موی سر الگوی ریزش مردانه دارد. افزایش رشد مو در زیر چانه، پشت لب یا در منطقه ریش، سینه، قسمت تحتانی شکم در طول خط وسط می باشد. پوست تیره، ضخیم شدن در ناحیه زیر بغل ( ظاهر مخملی)، افزایش فشار خون، افزایش قند خون ( دیابت نوع 2) و یا مشکلاتی در کلسترول خون از علائم این بیماری است.

علت بیماری تنبلی تخمدان

A:

• اختلال در تخمک گذاری (پاره نشدن فولیکول های گراف)
• اختلال در نظم هورمونی
• افزایش هورمون های مردانه (آندروژن) که باعث افزایش و یا ریزش مو می گردد.
• اختلالات قاعدگی

B:

• انسولین بالا (مقاومت به انسولین) توسط پانکراس باعث اختلال بهینه انسولین و گلوکز (قند) می گردد.

C:

• درجات خفیف از التهاب که در این حالت گلبول های سفید برای مبارزه با این التهاب ماده ای را ترشح می کنند که می تواند سبب مقاومت به انسولین گردد (التهاب از بعضی خوراکی های خاص در افراد مستعد می‌تواند سبب ایجاد پاسخ به التهاب گردد).

D:

• وراثت هم در ایجاد سندروم در خانواده ها دیده شده است.

E:

• رشد غیر نرمال جنین

تحقیقات جدید نشان می دهد مواجهه با هورمون های مردانه (آندروژن) در طول دوره جنین می ‌تواند ژن های نرمال را به طور همیشگی از عمل طبیعی خود باز دارد( بیان ژن). بدین ترتیب ممکن است الگوی مردانه مانند گسترش چربی ها در شکم، ریسک مقاومت به انسولین و درجات پایین التهاب را افزایش دهد. (تحقیقات در این باره ادامه دارد).

عوارض بیماری سندروم تخمدان

آکنه، دیابت نوع 2، افزایش تری گلیسیریدها، کاهش HDL، افزایش CRP، کبد چرب غیر الکلی، قطع تنفس در خواب، اختلالات خونریزی رحمی می تواند برخی از عوارض این سندروم باشد.

توصیه‌های پیشگیری این بیماری

1. تغییر شیوه زندگی (کم کردن استرس)
2. داشتن رژیم مناسب (در کنترل وزن و چاقی)

برای این منظور تجویز کربوهیدرات ها با شاخص (گلیسمی) پایین باعث کم شدن مقاومت به انسولین و در نتیجه کم شدن عوارض آن می گردد. به این منظور از خوردن چربی های حیوانی و گوشت قرمز پرهیز باید شود و به جای آن از غذاهای پروتئین دار دیگر مانند مرغ و ماهی استفاده شود. کربوهیدرات ها با فیبر بالا باعث می شود که سرعت هضم آهسته شده و قند خون به آهستگی بالا برود که در این میان میتوان به نان های سبوس دار، بلغور، جو، برنج قهوه ای و حبوبات اشاره کرد و با پرهیز از آبمیوه های صنعتی، نوشابه، کیک، آبنبات، بستنی، دونات و به طور کلی مواد قندی میتوان به داشتن یک رژیم مناسب اشاره کرد.

در انتهای این مقاله به چند از مواد غذایی با فیبر بالا و مواد ناسازگار اشاره می کنیم

1- برخی از مواد غذایی با فیبر بالا عبارتند از:

• میوه ها و سبزیجات با فیبر بالا مانند سیب، آلو، کلم بروکلی و گل کلم
• سبزیجات ریشه دار
• توت قرمز و انگور
• لوبیا، حبوبات، عدس
• نان سبوس دار
• برنج قهوه ای، کینوا
• جو، چاودار، تخم کتان، چیا و آفتابگردان
• پنیر کوتاژ
• مرغ یا بوقلمون بدون پوست
• ماهی چرب مثل سالمون و تن
• همبرگر گیاهی
• تخم مرغ و سفیده تخم مرغ
• ماست کم چرب
• جایگزین های شیر غیر لبنی
• آووکادو
• نارگیل و روغن نارگیل، آجیل و کره آجیل، روغن زیتون، روغن بذر کتان
• گیاهان و ادویه جات تازه مانند زردچوبه، دارچین و زنجبیل
• شکلات تلخ

2 -برخی از مواد های ناسازگار عبارتند از:

نان، محصولات پخته شده، کراکر، ماکارونی، غلات تهیه شده از آرد سفید تسویه شده، سبزیجات نشاسته ای (سیب زمینی سفید، ذرت، نخود فرنگی)، برنج سفید، گوشت قرمز، لبنیات پرچرب، گوشت فراوری شده (هات داگ، سوسیس، بیکن) غذاهای سرخ شده مانند فست فود ها، چیپس سیب زمینی، ذرت بوداده مایکروویو، چوب شور، میوه خشک شده، خوراکی های بسته بندی شده، وعده های غذایی و میان وعده های منجمد، شیرین کننده های مصنوعی، مارگارین ، گوشت خوک، رشته فرنگی فوری، مخلوط پاستا، سوپ های بسته بندی شده، آبگوشت، استیک، سس سالاد تجاری،چاشنی شیر، شکلات و آبنبات، بستنی، پودینگ، کاسترد شیرینی، کیک، کلوچه، پای، جوش شیرین، آبمیوه های قندی، نوشیدنی های انرژی زا، گلوتن، گندم، محصولات سویا و شیر سویا.

دکتر علی اکبر شایان

متخصص زنان، زایمان و نازایی